Climogramas - Práctica

Climogramas de España 1 from Geopress

Climogramas de España 2 from Geopress

Climogramas de España 3 from Geopress

Práctica cliseries

Climogramas identificados

Guía 1ª Avaliación: Geografía física

Tema 1

- Teoría: Espacio xeográfico (páxina 6-7, puntos 2.1 y 2.2)
- Práctica: Recoñecer principais elementos do mapa topográfico, realizar correctamente un perfil topográfico

Tema 2

- Teoría: páxinas 20-35. A división en unidades morfoestructurais estúdiase por esta entrada. A litoloxía estúdiase por esta entrada.
- Práctica: Comentario de mapa litolóxico. Perfís topográficos da península e de Galicia. Diagramas de modelado (entrada de litoloxía)

Tema 3

- Teoría: pax 44-55. As páxinas 44, 45 e 47 se poden estudiar por esta entrada (mellor organizado). Tratamos o clima de montaña como o 5º conxunto climático, con as súas características propias, a diferencia do libro. A parte de vexetación se solapa có tema 5, non fai falla estudiala 2 veces.
- Práctica: mapas do tempo (Enlace 1 - Enlace 2 - Enlace 3) Climogramas (Enlace 1 - Enlace 2) Mapas de coropletas de dominios climáticos, temperaturas ou precipitacións.

Tema 4

- Teoría: páxinas 64-69. O mapa da páxina 65 é de confederacións hidrográficas, non de cuncas.
- Práctica: comentario de hidrogramas. (Enlace 2 Hidrogramas) Comentario de mapa de recursos hídricos (pax 69)

Tema 5

- Teoría: páxinas 88-90, 94-99
- Práctica: Mapas de distribución de carballo, sobreira, faia e aciñeira. Gráficos comparativos de cliseries. Mapa de rexións bioxeográficas.

Mapa litolóxico PAU 2012

2.- Atendendo ao documento, conteste (puntuación máxima de 4 puntos): 

a) Enumere as 4 unidades do relevo marcadas coas letras A, B, C, D no mapa (1 punto):

A.- Cordilleira Costeira-Catalá   B.- Montes Vascos   C.- Montes de Toledo   D.- Serra da Tramontana

 b) Comente o documento atendendo ás seguintes cuestións: 

Identifique o documento e complete a lenda (1 punto):

Mapa da Península e arquipélagos canario e balear de tipo corocromático-temático coa trama de provincias , a rede fluvial principal e a representación corocromática da litoloxía predominante na península e nos arquipélagos.

Número 1 coa cor verde: Área silícea

Número 2 coa cor vermella: Área calcaria

Número 3 coa cor amárela: Área arxilosa

Número 4 coa cor azul: Área volcánica
 

Orixe xeolóxica e localización de cada área/dominio (1 punto):

Área silícea:

• Rochas moi antigas, do Precámbrico e do Paleozoico que foron antigos macizos arrasados. 
• Localízanse nas rexións nas que aflora o vello zócalo herciniano da Meseta e en zonas de outros macizos antigos. Todo o terzo oeste peninsular (excepto zona de Lisboa) e se estende cara o oeste da Cordilleira Cantábrica, Sistema Central, Montes de Toledo e Serra Morena; e formando manchas illadas, no eixe central dos Pireneos, Penibéticas, algunhas serras do Sistema Ibérico e a Cordilleira Costeira-Catalá.

Área calcaria:

• Rochas sedimentadas durante o Mesozoico e comezos do Terciario que co pregamento alpino formaron os conxuntos montañosos da zona oriental española.
• Esténdese formando unha Z invertida, desde as costas catalanas ata o estreito de Xibraltar. Pireneos, Sur da Cordilleira Costeira-Catalá, Montes Vascos, e metade oriental da Cordilleira Cantábrica, Sistema Ibérico e Subbéticas. Domina no arquipélago balear, salvo as chairas centrais.

Área arxilosa:

• Rochas que foron depositadas a finais do Terciario e no Cuaternario.
• Se estende polas depresións terciarias: as concas castelás, as depresións do Ebro e Guadalquivir; as chairas litorais mediterráneas e a depresión do Sado-Texo.

Área volcánica:

• Nas erupcións volcánicas durante a era terciaria, ascenderon masas de rochas volcánicas.
• Illas Canarias e zonas da península como Cabo de Gata, Olot e Campo de Calatrava.
   

Rochedo predominante e exemplos de modelado correspondente (1 punto):

Área silícea:

• Poden ser metamórficas como as lousas, xistos ou gneis, ou ígneas como o granito.
• Relevo granítico: areas pardoamarelas, cristas, pedregais, domos, barrocais, caos granítico.

Área calcaría:

• Rocha predominante e a calcaria.
• Relevo cárstico: lapiás, foces, poljés, dolinas, covas e simas.

Área arxilosa:

• Rochas como as arxilas, margas e xesos.
• Forman relevos basicamente horizontais, por non sufrir pregamentos posteriores. A súa rápida erosión xera:
• Zonas de escasa vexetación: cárcavas que poden  orixinar os badlands.
• Zonas onde a erosión dos ríos abriu vales que separan estruturas horizontais  con alternancia de materiais e orixinan chairas suavemente onduladas: as campiñas.

Área volcánica:

• Segundo a viscosidade da lava  e a proporción de produtos sólidos poden ser: lapilli, escorias, bombas volcánicas ou coladas.
• Formas máis características: conos volcánicos, calderas, domos, malpaíses, diques, barrancos volcánicos.

Mapa tiempo PAU 2013

2.‐ Atendendo aos documentos, conteste (puntuación máxima de 4 puntos):

a) Localice as provincias numeradas do 1 ao 4 (Figura 2), indicando cales están en alta e cales están en baixa presión (1 punto).

Provincias:    1: Sta. Cruz de Tenerife: alta presión   2: Cidade  Real: alta presión   3: Navarra: baixa presión   4: Teruel: baixa presión
 b) Comente o documento (Figura 1) seguindo as seguintes cuestións: 

Identifique o tipo de documento, as figuras isobáricas, frontes e a localización -a grandes trazos- destes (1 punto).

Estamos diante dun mapa meteorolóxico de superficie, no que se expresa a presión atmosférica en isóbaras e se localizan diferentes centros de presión, así como outras figuras isobáricas (frontes cálidas, frías e ocluídas). Distinguimos no mapa dous centros de altas presións, un sobre o continente africano e outro sobre o Océano Atlántico, ao Oeste das illas Azores -con 1024 mb de presión no seu centro-; e dous centros de baixas presións ubicados no Atlántico Norte, ao Noroeste de Irlanda -con 956 e 960 mb de presión no seu centro, respectivamente-. Asociados aos centros de baixa presión temos unha cadea ou familia de frontes, con alternancia de frontes cálidas, frías e ocluídas. Sobre o Mediterráneo constátase a presenza dunha fronte fría procedente do Oeste, que xa varreu a Península Ibérica, e que atrapou a fronte cálida para constituír unha ocluída sobre o continente europeo e as Illas Británicas -fronte ocluída asociada ao centro de baixas presións máis profundo, o de 956 mb no seu centro-. A punto de chegar á Península Ibérica, a continuación da fronte fría que vimos de citar, e procedente do Oeste, temos unha fronte cálida que está a punto de atravesar o litoral portugués; máis ao Oeste, sobre o Atlántico, outra fronte fría que xa se converte en ocluída no ollo da depresión de 960 mb, enlazada con outra fronte cálida procedente do Sur e outra fronte fría do Noroeste que se localizan no centro do Atlántico. 
  Masas de aire e ventos dominantes nas distintas áreas de España (1 punto).

Nesta situación conflúen dúas masas de aire de características contrastadas (a masa de aire polar marítimo, procedente da depresión de Islandia -habitualmente fría e húmida- e a masa de aire tropical marítimo -orixinada nos anticiclóns subtropicais -cálida e húmida-) e á penetración de aire frío procedente do Norte, coado mediante unha profunda valgada asociada aos centros de baixas presións. Produciranse ventos intensos do Oeste debido ao forte gradiente de presión.
 

Situación meteorolóxica e tipos de tempo que cabe esperar nas comunidades de Galicia e de Canarias, significando as diferenzas de temperatura, humidade e precipitación (1 punto).

Con este mapa de isóbaras, cabe esperar un tipo de tempo estable, con temperaturas suaves tendendo a cálidas, e ausencia de nubes, nas illas Canarias, sometidas á influencia do anticiclón das Azores. O grao de humidade, sendo relativamente elevado polo carácter insular das illas, será menor que en Galicia -debido á influencia estabilizadora das altas presións-. Por contra, Galicia, sometida a ventos do Oeste-Suroeste, con baixas presións e forte gradiente de presión debido á proximidade das isóbaras, terá un tempo inestable e húmido, con ceos cubertos e maiores precipitacións na costa occidental e nas superficies montañosas a barlovento. As temperaturas son suaves relacionadas coa fronte cálida que está a chegar. 

Mapa precipitacións PAU 2014

2.- Atendendo ao documento, conteste (puntuación máxima de 4 puntos):

a) Localice cinco sistemas montañosos con precipitacións acumuladas anuais superiores a 1.000 mm (1 punto).

Cordilleira Cantábrica Pireneos Macizo Galaico Montes de León Montes Vascos Sistema Central Sistema Ibérico Sistemas Béticos Serra da Tramontana

b) Comente o documento atendendo ás seguintes cuestións: 

• Identifique o documento e relacione as áreas coas mesmas precipitacións acumuladas coas zonas xeográficas ás que correspondan (1 punto). 

Trátase dun mapa corocromático (coropletas) que representa as precipitacións recollidas en cada área en litros/metro cadrado ou milímetros, trata a precipitación acumulada ao longo do ano e que consiste na suma total das precipitacións recollidas en cada área xeográfica, representa o territorio de España que abarca a Península e os arquipélagos canario e balear. As liñas que dividen cada área son isohietas, que unen puntos con igual cantidade de precipitacións.
Podemos agrupar a lenda do mapa en tres grandes conxuntos España húmida, España árida e España seca.
Máis de 800 mm España húmida abrangue toda Galicia, a cornixa cantábrica, as estribacións dos Pireneos e as maiores alturas dos sistemas montañosos. 
400-800 mm España seca sería o resto da península e Baleares, salvo o sueste, interior do val do Ebro, así como as partes máis elevadas das Illas Canarias.
200-400 mm España árida estenderíase polo sueste peninsular (Murcia e Almería), interior do val do Ebro e as zonas baixas das Illas Canarias.
En xeral, podemos apreciar que a precipitación diminúe de norte a sur e de oeste a leste, debido a que a maioría das frontes de chuvia entran polo noroeste e que cando chegan ao sueste se encontran moi debilitados por ter que atravesar a meseta e os seus rebordos montañosos.

• Explique os factores xeográficos e termodinámicos que condicionan as áreas con precipitacións acumuladas superiores aos 1.000 mm (1 punto). 

A España húmida con máis de 1000 milímetros anuais abrangue a meirande parte de Galicia, da cornixa cantábrica e as estribacións dos Pireneos, todo isto con clima oceánico e asi como as maiores alturas dos sistemas montañosos peninsulares e da illa de Mallorca.
Os factores xeográficos que inflúen nesta área son: a latitude temperada, a altitude media elevada favorece a condensación e a precipitación coa baixada da temperatura, a proximidade ao mar que facilita a chegada de masas de aire de procedencia marina, a disposición do relevo que actúa de pantalla orográfica, a chegada de masas de aire procedentes do Atlántico, ou a propia disposición das Rías galegas de SO a NE que facilitan así mesmo a chegada das mencionadas masas de aire húmidas.
Os factores termodinámicos están relacionados coa circulación xeral atmosférica: a chegada -en superficie- das borrascas da Fronte Polar, con ventos do Oeste predominantes, así como a afluencia de masas de aire polares e árticas en inverno e a influencia das masas de aire tropical húmido –especialmente nos equinoccios- xustifican a presenza de maiores precipitacións totais nas superficies indicadas.
A España húmida recibe mais precipitacións debido ao debilitamento da influencia do anticiclón das Azores cara ao Norte. No caso dos sistemas montañosos, estes exercen o chamado efecto barreira, facendo que as masas de aire se eleven e precipiten na vertente de barlovento.

• Relacione as áreas con precipitacións acumuladas inferiores aos 400 mm cos dominios climáticos aos que correspondan (1 punto).

A España seca ou semidesértica (menos de 400 milímetros) estenderíase polo interior do val do Ebro e áreas máis interiores da Meseta, ademáis do sueste peninsular. Nos dous primeiros casos, é a elevada continentalidade, o encaixamento entre montañas, coa perda de humidade dos ventos dominantes, o que dá lugar a estas áreas semidesérticas. O sueste peninsular, aínda que limítrofe co Mediterráneo, ten moi poucas precipitacións, xa que as frontes procedentes do Atlántico e as borrascas mediterráneas chegan aquí moi debilitadas. O clima mediterráneo seco, subdesértico e estepario correspóndese co SE peninsular e a zona media do val do Ebro. 
Canarias ten escasas precipitacións debido á incidencia durante case todo o ano do anticiclón das Azores, centro de acción nesta latitude subtropical. A afluencia de ventos secos africanos e a corrente mariña fría de Canarias tamén contribúen á falta de precipitacións nesta área. De resultas de todo isto, en Canarias predomina un clima subtropical.

Mapa faia - sobreira PAU 2013

2.- Atendendo aos documentos, conteste (puntuación máxima de 4 puntos): 

 a) Na figura 1, localice e nomee as cinco provincias limítrofes con Portugal nas que apareza a sobreira (1 punto). 

De Norte a Sur: Zamora, Salamanca, Cáceres,  Badajoz e Huelva. 

 b) Comente os documentos atendendo ás seguintes cuestións:

Identifique as figuras 1 e 2 e especifique as características das rexións bioxeográficas ás que pertencen (1 punto). 

Son dous mapas de España coa división provincial e corocromáticos que representan a extensión superficial de dúas especies vexetais, sobreira e faia. Os dous mapas teñen a escala sinalada (numérica no da esquerda e gráfica no da dereita) e a fonte (Atlas Nacional de España). Trátase de dous mapas temáticos cualitativos (definen cualidades non relacionadas con cantidades)  que é o tipo de mapa máis utilizado en xeografía física. A escala de medida é nominal.

Aparece no mapa a superficie de faias e sobreiras en dúas rexións: a faia esténdese pola rexión eurosiberiana (tamén atlántica) no bosque temperado oceánico caducifolio, e tamén na cordilleira pirenaica ata unha altura de máis de mil metros (a rexión boreoalpina comezaría a partir dos 1.200-1.300 m); a sobreira  sitúase na rexión mediterránea caracterizada polo bosque perennifolio e a matogueira.

Determine os factores que condicionan a existencia desta vexetación en cada caso (1 punto).  

Hai tres factores básicos que son as precipitacións, os solos e a altitude, coa súa influencia sobre a temperatura. 

 A  sobreira (Quercus suber) esténdese pola rexión mediterránea, caracterizada desde o punto de vista climático por una estación seca e calorosa (prefire áreas con temperaturas medias superiores aos 18 graos C e climas que superen os 40 graos C de máxima); precisa máis de 500 mm de precipitacións ao ano (o ideal da sobreira está entre 600 e 1.000 mm anuais, inda que se adapta a climas con máis de 400 mm de precipitación anual; de aí a súa extensión en Estremadura e no occidente da Península). Tampouco tolera invernos fríos e prefire solos silíceos como os existentes no Oeste da Península. Sobreira e aciñeira forman o bosque típico mediterráneo, o bosque esclerófilo. 

A faia  (Fagus sylvatica) pertence á rexión eurosiberiana de bosque caducifolio. Forma  un bosque pechado con escaso sotobosque. Tolera mal a calor e ben o frío, polo que medra mellor na cordilleira Cantábrica nas abas orientadas cara ao Norte; adáptase ben a áreas de elevada pendente e altitude entre 300 e 1.700 m. Na rexión atlántica, a faia combínase en bosques mixtos con carballos e coníferas. Necesita grande humidade, de aí a súa extensión no mapa pola cordilleira Cantábrica e os Pireneos. Prefire os solos calcarios pero adáptase aos silíceos. Este factor e tamén visible no mapa.

Relacione a vexetación con aspectos ambientais e económicos (1 punto).

A  vexetación clímax constituída por especies autóctonas como a faia e a sobreira de copas anchas e troncos leñosos (que poderían durar séculos e acadar alturas notables, de ata 20 m) está en retroceso por mor da acción antrópica; reduciuse á superficie a causa da sobreexplotación agrícola (roturación, sobrepastoreo…) e da substitución por outras especies de maior rendibilidade económica e máis rápido crecemento. Estes bosques foron moi transformados pola actividade humana agraria no pasado, e urbana e industrial na actualidade.

A degradación do sobreiral dá lugar á formación de matogueiras como maquias e estepas. O faial consérvase en moitos lugares case como bosque relicto, que precisa protección ambiental para a súa conservación (ex.: bosque de Muniellos, en Asturias). 

Tradicionalmente, as dúas especies tiveron un importante aproveitamento económico. A madeira dura e densa da sobreira foi utilizada para a fabricación de toneis e barcos. Os froitos da sobreira son moi apreciados pola súa landra para a alimentación do gando.  Pero a cortiza é o principal aproveitamento da árbore. Esta cortiza tiña como función protexer a árbore dos incendios e pódese extraer cada nove anos. Utilízase para a fabricación de tapóns, colmeas, parquets, illantes, calzado etc. En Estremadura,  a preparación da cortiza é una das principais actividades industriais. A madeira da faia é tamén moi apreciada na carpintería interior, mobiliario e ebanistería. Con ela fabrícanse portas, tarimas, frisos, molduras, chapas decorativas e taboleiros contrachapados industriais. 

Comentario paisaxes litoloxía PAU 2015

2.- Comente os documentos presentados atendendo ás seguintes cuestións (puntuación máxima de 4 puntos): 

Relacione o número de cada imaxe cunha letra da figura inicial (1 punto).
 A 1; B 2; C 3; y D 4.
 

Identifique os tipos de rochas predominantes en cada paisaxe especificando a súa orixe xeolóxica (1 punto).

Na fotografía 1 estamos diante dunha paisaxe granítica, concretamente diante dunha pedra cabaleira nun berrocal, característico da España silícea. Esta área está formada por rochas cristalinas e ríxidas da era precámbrica e primaria, nas que predomina o granito.
A fotografía 2 amosa unha paisaxe de badlands ou “terras malas” de relevos con cárcavas propia de áreas onde hai depósitos sedimentarios pouco resistentes (arxilas, margas, conglomerados ou xesos), depositados a finais do Terciario e Cuaternario. 
A fotografía 3 é a paisaxe dun relevo formado por sedimentos da era secundaria e comezos do terciario, pregados durante a oroxenia alpina. Corresponde a páramos, unha estrutura de relevo tabular que se asenta sobre terreos calcarios. 
A fotografía 4 corresponde a un val fluvial que debuxa unha profunda foz. A litoloxía predominante é calcaria formada nos fondos mariños na era secundaria e relaciónase co relevo cárstico, no que as gorxas ou foces son vales estreitos e profundos con vertentes abruptas, causadas pola erosión fluvial.  

Analice os procesos erosivos e os tipos de modelado resultantes en cada caso (2 puntos).

A paisaxe da fotografía 1 reflicte os procesos de modelado do relevo granítico, nos que as propias características desta rocha, cristalina e ríxida, dan lugar a alteracións físico-químicas que inclúen a xelifracción, formando gretas ou diaclasas que fenden as rochas e dan lugar a tors que, tras unha acción continuada, poden fender as rochas e dar lugar a caos de bolas, penedos, etc. 

A fotografía 2 dá lugar a unha paisaxe de cárcavas sobre rochas febles, alí onde hai unha alternancia de períodos secos e cálidos con outros de choivas torrenciais, curtas e intensas, e sen existir protección vexetal (especialmente no SE peninsular). Con estas condicións, as arroiadas provocan un forte desgaste nas vertentes, formando cárcavas ou badlands.

A fotografía 3, que se corresponde cunha área de relevo tabular, explícase pola existencia de rochas máis duras (especialmente calcarias) no nivel superior do relevo. A medida que a auga e outros axentes erosivos van actuando sobre o relevo, as capas inferiores máis brandas son erosionadas, dando lugar a fondos de val abertos ou campiñas, mentres no alto, as chairas estruturais darán lugar aos páramos e outro tipo de relevos tabulares máis, que quedan en resalte, a xeito de relevos residuais reducidos (mesas, moas, etc.).

A fotografía 4 correspóndese cunha paisaxe cárstica; rochas duras que se fracturan formando gretas, e as súas formas resultan tanto da disolución subterránea como da acción da auga en superficie.  Algunhas das formas características son o canón, garganta ou foz; tamén formaranse covas con estalactitas, estalagmitas que unha vez afundidas darán lugar a depresións: dolinas, uvalas, poljes.

Hidrograma PAU 2015

2.- Atendendo aos documentos, conteste (puntuación máxima de 4 puntos): 

a) Cite os cinco ríos indicados na  figura 1 (1 punto).

A: Sil;  B: Gállego;  C: Llobregat; D: Júcar (Xúquer); y E: Guadalquivir.

b) Comente a figura 2 seguindo estas cuestións: 

- Identifique o documento e indique as variables que aparecen (1 punto). O documento que se presenta é un hidrograma (gráfico lineal) que reflicte a evolución do coeficiente de caudal dun río ao longo dun ano. No eixo horizontal reflíctense os meses do ano hidrolóxico (de aí a súa disposición de outubro a setembro) e no eixo vertical reflíctese a variación do coeficiente de caudal (K) que resulta de dividir o caudal medio de cada mes entre o caudal medio anual ou módulo. No gráfico o valor 1 corresponde ao caudal medio anual; un valor inferior a 1 indica augas baixas e un valor superior a 1, augas altas. A través dunha liña evolutiva vermella que expresa a variación deste caudal con respecto ao caudal medio ou módulo (valor 1 no eixo vertical). Na información que acompaña á gráfica amósanse os valores reais do caudal (en m3/sg) e os valores do coeficiente de caudal correspondentes a cada mes.

 - Sinale o tipo de réxime representado na figura 2 e analice as causas (1 punto). A evolución do caudal medio amosa un máximo moi marcado da primavera -mes de maio- relacionado coa fusión da neve, e outro máximo secundario de outono, que é cando se dan as maiores precipitacións de choiva. Os valores mínimos prodúcense en inverno, momento no que a meirande parte das precipitacións das zonas altas se producen en forma de neve; o outro mínimo, estival, este relacionado coa diminución relativa das precipitacións e o incremento da evaporación por mor dunhas temperaturas máis elevadas. Estas características correspóndense como modelo de réxime hidrográfico nivopluvial. 

 - Determine o tipo de zona xeográfica á que pertence e as consecuencias deste réxime (1 punto). O réxime nivopluvial dáse na cabeceira dos ríos que nacen nas cordilleiras do norte peninsular; pertencería a unha estación de aforo próxima ao nacemento do río (afluentes da marxe esquerda do río Ebro). Os ríos situados nestas áreas xeográficas poden producir abundantes remanentes de auga para o regadío en zonas máis baixas, e tamén son utilizados como recurso para a xeración hidroeléctrica pola gran altitude das montañas nas que nacen (máis de 1500 metros). 

Mapas del tiempo comentados

Aquí tenéis los mapas del tiempo comentados, con relación a los rótulos tened en cuenta que "ciclónica" quiere decir dominada por borrascas, y "advección" se refiere a situaciones dominadas por centros de acción dinámicos.






Tiempo tormentoso con fuertes vientos del oeste que arrastran una masa de aire fria y húmeda, temperaturas frías pero moderadas y lluvias generalizadas, más abundantes en el noroeste.

Situación dominada por una borrasca procedente del norte de África con bajo gradiente que provoca temperaturas muy altas con vientos muy débiles; esto provoca el calentamiento del suelo y la creación de borrascas térmicas. Estas pueden en ocasiones provocar precipitaciones tormentosas.

 Tiempo frío que provoca la creación del anticiclón térmico, escasez de viento y precipitaciones, cielos despejados.

Vientos del nordeste que arrastran masas de aire polar fría y seca, cielos despejados con precipitaciones escasas o nulas, en su caso en forma de nieve a partir de alturas medias, frío intenso.

Tiempo de verano: anticiclón de las Azores sobre la península, bajo gradiente de presión, temperaturas altas, especialmente en el Sur, afectadas por borrasca térmica de norte de Africa. Baja probabilidad de precipitaciones.

Vientos del este húmedos pero poco potentes, tiempo cálido y estable, al desgajarse una vaguada del jet stream provoca precipitaciones súbitas y torrenciales en el este que pueden provocar crecidas e inundaciones, es el fenómeno conocido como gota fría.

Exercicio perfil topográfico Galicia

a) As unidades identificadas na figura son:

B ……….. Depresión Meridiana (ou fosa Carballo-Tui
C ……….. Dorsal Meridiana Galega ou Dorsal Galega. 
E ……..... Depresións interiores, fosas miocénicas (Monforte, Ourense,...). 
F ……….. Serras orientais. 

b) Estamos diante dun corte/perfil topográfico do relevo galego, con orientación Oeste-Leste, marcando no eixe horizontal a distancia en liña recta ata 250 km. e no eixe vertical a altitude ata 2.000 metros; nel indícanse as principais unidades do relevo, distinguidas por cores. Ademais das altitudes actuais das distintas unidades, reflíctese -en liña de puntos descontinua- o redondeamento da penechaira galega antes da fractura do relevo acontecida durante o Terciario. 

c) Na área A, correspondente ao bloque litoral, predomina o granito que da lugar a un modelado característico desta rocha intrusiva, cristalina e ríxida que pode ser alterada física ou quimicamente (por xelifracción ou conxelación da auga en gretas ou diaclasas; os axentes erosivos poden ocasionar tamen tors, caos de bolas, penedos, a presenza de pedras cabaleiras, etc.). Un exemplo ben característico de modelado granítico atopámolo no Monte Pindo. Na área E, correspondente ás fosas tectónicas orixinadas despois da oroxénese alpina, acumúlanse depósitos sedimentarios de rochas brandas como as arxilas, facilmente erosionables, con formas como as cavorcos, somontes e acumulación de materiais detríticos, outras veces coincidentes con materiais aluviais depositados en fondos de depresións con estratos horizontais, que producen un relevo con escasa pendente. 

d) O relevo galego actual é o resultado dunha historia xeolóxica de millóns de anos na que se alternaron fases oroxénicas con outras de calma, nas que predominou a erosión e a sedimentación.

1) Durante a era arcaica ou Precámbrico (4.000-600 millóns de anos) emerxeu do mar unha banda arqueada de noroeste a sueste, formada por lousas e gneis, que comprendía case toda a actual Galicia. 

2) Na era primaria ou Paleozoico (600-225 millóns de anos) tivo lugar a oroxénese herciniana. A cordilleira herciniana, formada por materiais como o granito, lousa e cuarcita, mantivo unha aliñación predominante NO-SE, formando a base do zócolo hespérico que se estende ao Oeste de toda a Península Ibérica. 

3) A era secundaria ou Mesozoico (225-68 millóns de anos) foi un período de calma no que predominaron a erosión e a sedimentación, e no que continuou o aplanamento da cordilleira herciniana. 

4) Durante a era terciaria (68-1,7 millóns de anos) produciuse a oroxénese alpina. Como resultado desta oroxénese, o zócolo hercínico, formado por materiais paleozoicos ríxidos, experimentou fracturas e fallas. Así, acomodándose á vella rede de fracturas e a outras novas xurdidas como consecuencia do pregamento alpino, fracturáronse os bloques do Macizo Galaico e xurdiron depresións afundidas á beira de horsts realzados. 

5) Durante a era cuaternaria (1,7 millóns de anos ata a actualidade) producíronse o glaciarismo e a sedimentación de depósitos aluviais. En Galicia, o glaciarismo quedou restrinxido aos puntos máis elevados das serras orientais e sudorientais, con pequenos circos de cabeceira. No fondo das depresións, o arrastre fluvial depositou aluvións que as foron colmatando. 

Exercicio clima

a) Localice cinco sistemas montañosos con temperaturas medias inferiores a 7,5ºC (1 punto). 

Pireneos, Sistema Central, Sistema Ibérico, Cordilleira Cantábrica, Montes de León, Serras SO de Galicia. 

b) Comente o documento atendendo ás seguintes cuestións: 

• Identifique o documento e relacione as áreas coas mesmas temperaturas coas zonas xeográficas ás que correspondan. (1 punto) 

Trátase dun mapa temático, corocromático, con isoliñas (isotermas) que representan a temperatura media anual das distintas áreas de España (Península, Baleares e Canarias). Na lenda, as cores azuis reflicten as zonas máis frías (áreas montañosas do centro e norte peninsular, Submeseta Norte e cumios máis elevados dos sistemas montañosos meridionais). As cores marelas e salmón (de 12,5ºC a 17,5ºC) correspóndense coa Submeseta Sur, depresión do Ebro, áreas litorais do Cantábrico e Galicia, ademais dos vales interiores de Galicia e Dorsal Meridiana, arquipélago balear e áreas montañosas de Canarias). As cores vermellas, con temperaturas máis elevadas, correspóndense coas áreas de dominio mediterráneo levantino e andaluz, depresión do Guadalquivir e litorais das illas Canarias. 

• Explique os factores xeográficos e termodinámicos que condicionan as áreas con temperaturas superiores a 15ºC (1 punto).

Canto aos factores xeográficos: España localízase en latitudes medias. Pero a latitude máis meridional (incluso subtropical no caso canario) das áreas litorais levantinas e andaluzas contribúe ao incremento da temperatura media. A altitude dos espazos sinalados correspóndese esencialmente con áreas deprimidas ou litorais, que están por debaixo dos 200 metros sobre o nivel do mar. En Canarias, a pesar das maiores altitudes, a súa posición latitudinal xustifica o valor medio máis elevado das temperaturas anuais. 

A proximidade ao mar: nas costas mediterráneas, o inverno é suave e o verán, caloroso, pois este mar, pechado e bordeado por relevos montañosos, actúa como un almacén de calor e non pode amortecer moito as elevadas temperaturas estivais. Polo tanto, a amplitude térmica das súas costas é moderada. 

No referente aos factores termodinámicos: Na área mediterránea prodúcese un predominio do anticiclón das Azores durante boa parte dos equinoccios e solsticio de verán. A penetración de vagas de aire frío é menor ca nas áreas setentrionais da península. Por contra, a influencia sahariana, moi acentuada no verán, produce unha elevación das temperaturas medias. As illas Canarias constitúen un dominio climático orixinal debido á súa situación no extremo sur da zona temperada, en contacto co dominio intertropical e preto das costas africanas, o que fai que se entrecrucen influencias variadas. Dominan as altas presións tropicais (anticiclón das Azores) e o vento alisio do nordeste, que dá lugar a temperaturas cálidas todo a ano nas zonas baixas, xa que ningún mes baixa de 17 ºC, polo que a amplitude térmica é pequena (inferior a 8º C). 

• Relacione as áreas de temperaturas inferiores a 15ºC cos dominios climáticos aos que corresponden (1 punto). 

A área de 12,5ºC a 15ºC correspóndese cos dominios climáticos do mediterráneo continentalizado da Submeseta Sur e a depresión do Ebro; o suboceánico (oceánico de transición ou oceánico de influencia mediterránea) dos vales interiores de Galicia e o oceánico do litoral cantábrico.

A área de 10ºC a 12,5ºC correspóndese, esencialmente, co dominio mediterráneo continentalizado (ou de interior) da Submeseta Norte e montañas medias.

A área de 7,5ºC a 10ºC correspóndese co dominio de montaña peninsular.

A área de menos de 7,5ªC de media correspóndese co dominio de alta montaña peninsular. 

Localización ríos

Para o control do día 15 de Novembro entran os ríos das vertentes mediterránea e cantábrica-galega


VERTENTE CANTÁBRICA-GALEGA:

• Bidasoa
• Nervión
• Besaya
• Nalón-Narcea
• Navia
• Eo
• Eume
• Tambre
• Ulla
• Umia
• Lérez
• Limia
• Miño 
  • Sil
  • Avia
  • Tea
  • Arnoia

VERTENTE ATLÁNTICA

• Douro
  • Pisuerga
  • Esla
  • Adaja
  • Tormes
• Texo
  • Jarama
  • Alberche
  • Tiétar
  • Alagón
• Guadiana
  • Cigüela
  • Jabalón
  • Zújar
• Guadalquivir
  • Genil
• Tinto e Odiel

VERTENTE MEDITERRÁNEA

• Guadalhorce
• Andarax
• Segura
• Xúquer
  • Cabriel
• Turia
• Mijares
• Ebro
  • Jalón
  • Guadalope
  • Aragón
  • Gállego
  • Segre
• Llobregat
• Ter